معرفی جشن های باستانی ایران؛ جشن های دیگان

ایران، سرزمین جشن ها و آیین هاست. در فرهنگ ایران باستان، مردم جشن های زیادی برگزار می کردند و در آن به شادی و پایکوبی پرداخته، از پروردگار برای نعمت هایی که به آنها عطا کرده است، قدردانی می کردند. جشن هایی که برخی ریشه ملی و تاریخی و برخی از آنها ریشه مذهبی داشت. سه مورد از جشن ایران باستان که در دی ماه برگزار می شود، جشن های دیگان هستند. اگر می خواهید اطلاعات بیشتری در مورد جشن های دیگان کسب کنید در ادامه این نوشتار با ما باشید.

تاریخچه جشن های دیگان

واژه «دی» برگرفته از کلمه پهلوی «دَی» و اوستایی «دَذوَه» به معنی آفریننده و خالق است که یکی از صفات پروردگار بلند مرتبه است. آفرینندگی صفتی است که در همه ادیان الهی برای خداوند ذکر شده است و این شامل دین زرتشت نیز نیز می گردد که پیامبر این دین، اهورامزدا را دادار و آفریننده زندگی می خواند. در هر ماه روز اول به نام هرمزد و روزهای هشتم، پانزدهم و بیست و سوم به نام دی نامگذاری می شدند و طبق رویه معمول ایرانیان باستان در جشن گرفتن ایامی که نام ماه و روز همزمان می شود، ایرانیان در ماه دی سه روز را جشن می گرفتند. در واقع می توان گفت که هر ماه ایرانی به 4 هفته یا بخش تقسیم می شده است که روز آغازین هفته اول با نام پروردگار(هرمزد) و روزهای آغازین سه هفته با صفت برازنده او که آفرینندگی(دی) است، شروع می شده است.

آرتور  امانوئل کریستنسن ایران شناس و مستشرق صاحب نام دانمارکی در تحقیقاتی که در خصوص تقویم ایران انجام داد، به این نتیجه دست یافت که احتمالا ایرانیان دو تقویم سالیانه داشته‌اند. در یك تقویم که مورد استفاده عموم مردم قرار می گرفت، سال از انقلاب تابستانی( ابتدای تابستان) آغاز می‌شد و نخستین ماه آن فروردین بود. در نتیجه دی ماه، اولین ماه فصل بهار بود. شاید این تقویم مشخص کند که چرا به اولین روز دی ماه، خرم روز می گویند. تقویم دیگر، تقویم دینی بود که مانند تقویم فعلی کشور از ابتدای بهار شروع می شد و نخستین ماه آن دی بود و خرم روز نیز، روز اول سال جدید محسوب می شد. تقویم فعلی از ترکیب این دور تقویم تشکیل شده است که اعتدال بهاری اول سال می باشد.

اولین روز دی ماه، خور روز (به معنای روز تولد خورشید) نیز نامیده می شود. علت این نامگذاری این بود که بعد از شب یلدا که بلندترین شب سال است و تاریکی بیشتر از همه روزهای سال بر زمین گسترده می شود، خورشید دوباره طلوع نموده و زاده می شود و این یک تولد دوباره از پس طولانی ترین شب سال است.

آداب و رسوم جشن های دیگان

دی ماه و جشن های آن برای ایرانیان موسم شکرگزاری و ستایش اهورامزدا بود و آنها در این ماه زمان زیادی را به قدردانی از پروردگار می گذارندند. جشن دیگان نیز مانند سایر جشن های ایران باستان دارای آداب و رسوم مخصوص به خود بود. در روز اول دی که خرم روز نامیده می شد، مردم به حضور در آتشکده ها و ستایش اهورامزدا می پرداختند. آیین دیگری که در این روز اجرا می شد عهد مردم با درختان سرو بود. مردم در مقابل این درختان قرار می گرفتند و با اهورامزدا عهد می بستند تا در یک سال آینده یک درخت سرو بکارند. این آیین به خوبی نشان می دهد درختان سرو کهنسالی که امروزه نیز در برخی نقاط کشور وجود دارد، از سالیان دور مورد احترام مردم بوده است.

خرم روز به نام اهورامزدا نامیده شده بود و به این علت مورد احترام زرتشتیان بود. به همین دلیل نیاکان ما تلاش می کردند در جشن خرم روز، دستورات زرتشت و اوستا را به خوبی رعایت نموده و از گفتار و کردار و پندار ناخوشایند و نامیمون خودداری کنند.

در جشن ها دی به آذر، دی به مهر، دی به دین، مردم در کنار هم جمع شده و به شادی و سرور می پرداختند. پذیرایی از مهمانان با غذاها و خوراکی های خوشمزه، بخشی از فرهنگ غنی ایران است که در جشن های دیگان نیز مانند سایر جشن های ایرانی انجام می شد. البته از آنجا که ماه دی ماه اهورامزدا بود، ستایش او و سپاسگذاری به سبب نعمت ها و عزتی که به ایرانیان داده است، بخش جدایی ناپذیر جشن های دیگان بود.

همانطور که در نوشتارهای پیشین نیز به آن اشاره کردیم، هر کدام از جشن های ایرانی گلی مخصوص به خود دارند و جشن های دیگان نیز از این قاعده مستثنی نیستند. در كتاب پهلوی بُندهشن (آغاز آفرینش) در خصوص گل های جشن های دیگان آمده است:« یاسمن هرمزد را خویش است، بادرنگ دی به آذر را، كاردَك دی به مهر را، شنبلید دی به دین را.» در این عبارت  مقصود از هرمزد جشن اول دی ماه است که خرم روز نیز نامیده می شود. مقصود از دی به آذر جشن دوم دیگان است که هشتم دی برپا می شده است و به دلیل اینکه جشن های دیگان با هم اشتباه گرفته نشوند، هر کدام را با نام روز بعد آن می خواندند. دی به مهر سومین جشن دیگان است و آخرین جشن نیز دی به دین نامیده می شود.

در گیاه‌شناسی از بادرنگ برای نامیدن چند گیاه استفاده شده است. معروفترین گیاه همان ترنج یا بالنگ است که در داستان حضرت یوسف نیز از آن نام برده شده است و درختچه‌ای از مرکبات است که شکوفه‌های سفید و میوه‌های زرد رنگ دارد و در شمال و جنوب ایران نیز رشد می کند.

گیاه دیگری که از آن به نام بادرنگ یاد می کنند همان «خیار خوراکی» است که تاجیک‌ها و افغان‌ها هنوز هم آن را «بادرنگ» می نامند. خیار خوراکی گیاهی‌ یک‌ساله است که برگ‌های سبز بزرگ و گل‌های زرد رنگ است. در خصوص گل کاردک اختلاف نظر زیادی بین محققین وجود دارد و هنوز نتیجه قطعی در مورد اینکه منظور از گل کاردک در متون ایران باستان چه گلی است به دست نیامده است. شنبلید نام گیاهی است که در اشعار فارسی بسیار از آن استفاده شده است و با گیاه شنبلیله که در غذاهایی مانند قورمه سبزی و قلیه استفاده می شود، تفاوت دارد و نام دیگر آن سورنجان است. البته این احتمال وجود دارد که شنبلید و شنبلیله هر دو از یک خانواده باشند.

جشن دیگان، فرصتی برای هدیه دادن به عزیزان

هدیه دادن یکی از رسوماتی است که در همه جشن های ایران باستان وجود داشته است. جشن ها بهانه خوبی هستند که ما با اهدای هدیه به عزیزانمان، به آنها نشان دهیم که چقدر برای ما مهم هستند. جشن های دیگان فرصت مناسبی است تا با تهیه یک هدیه خوب، علاوه بر زنده نگهداشتن رسومات ایران باستان، عزیزان خود را خوشحال کنید. شما می توانید با مراجعه به بخش محصولات همین سایت و انتخاب بالبینگ و کیف چرمی با طراحی منحصر به فرد، بهترین هدایا را برای عزیزانتان سفارش دهید.