به مناسبت روز جهانی صلح؛ هدیه دادن در تعاملات سیاسی

هدیه دادن رفتاری است که وابستگی خاصی به نوع رابطه ندارد. رفتاری که بین هر دو انسانی می تواند اتفاق بیفتد، فارغ از اینکه آنها با هم چه نسبتی دارند و نوع رابطه آنها خونی است یا کاری؟ بی شک وقتی که هدیه دادن این چنین گستره تعاملات انسانی را در بر می گیرد، جای تعجب نیست که در عرصه سیاست که یکی از مهمترین عرصه های کنش بشری است شاهد بروز این رفتار باشیم.

هدیه دادن در عرصه سیاست رفتاری است که پیشینه ای طولانی در تاریخ دارد. یکی از قدیمی ترین اسناد موجود در خصوص فرهنگ هدیه دادن در تعاملات سیاسی مربوط به سنگ‌نگاره پیشکش‌آوران تخت جمشید است که هدایای نمایندگان ۲۳ ساتراپ (ایالت) را در بدنه پلکان تخت جمشید به نمایش می گذارد. این سنگ نگاره به زیبایی نمایندگان ملت های مختلف را نشان می دهد که با لباس و آرایش موی مختص به منطقه خود مشخص هستند و به مناسبت نوروز هدایایی برای پادشاه هخامنشی می آورند. این سنگ نگاره نشان می دهد که هخامنشیان به آداب و رسوم مردم همه مناطق تحت تسلط خود احترام می گذاشتند. در ادامه به بررسی هدیه دادن در عرصه سیاست خارجه و روابط بین الملل پرداخته و برخی از هدایای عجیب که مقامات کشورهای مختلف به هم اهدا کرده اند را مرور می کنیم.

هدیه دادن؛ بخش جدایی ناپذیر دیپلماسی در جهان امروز

تعاملات سیاسی و دیدارهای دیپلماتیک یکی از مهمترین بخش های زندگی بشر امروز است و گاهی همین دیدارهاست که امنیت، رفاه، آرامش و زندگی میلیون ها نفر در سراسر دنیا را تحت تاثیر قرار می دهد. دیدارهایی که برخی صلح را  به ارمغان آورده و برخی دیگر سایه شوم جنگ را بر سر مردم این کره خاکی می گسترانند. یکی از اجزای جدایی ناپذیر این دیدارهای دیپلماتیک، تقدیم کردن هدایا به طرف مقابل است که به عرف جدایی ناپذیر تعاملات سیاسی رسمی در سراسر دنیا تبدیل شده است. این رفتار آن چنان در عرصه دیپلماسی نهادینه شده است که ما تعریفی به عنوان هدیه دیپلماتیک داریم. هدیه دیپلماتیک در اصل به هدایایی گفته می شود که طی بازدید از یک کشور، از طرف سیاستمداران کشور مهمان به سایر همتایان خود در کشور میزبان یا بالعکس اعطا می‌شود؛ این رسم از گذشته­های بسیار دور تا به امروز ادامه داشته است. این هدایا نقش بسیار مهمی را در تعمیق رابطه بین طرفین ایفا کرده و تاثیر زیادی بر شکل گیری روابط دیپلماسی و معرفی طرفین به یکدیگر بر جای می‌گذارند، از این رو به کارگیری تمام خلاقیت و سلیقه در انتخاب این هدایا بسیار حائز اهمیت خواهد بود.

مهمترین مساله در انتخاب یک هدیه دیپلماتیک، توجه به فرهنگ و سنت مردم کشوری است که هدیه را به مقامات آن اهدا می کنیم. باید هدیه حامل این پیام باشد که شما ارزش های آنها را می شناسید و برای آن ارزش ویژه ای قائلید. همین حس احترام می تواند طرف مقابل را تحت تاثیر قرار داده و در مذاکرات و دیدارهای سیاسی برای شما راهگشا باشد. البته گاهی مقامات کشورها همه نکته سنجی های دیپلماتیک را کنار گذاشته و هدایایی به مقامات کشورهای دیگر اهدا می کنند که توجه بیشتر رسانه ها را به خود جلب می کند. برخی از این هدایا از نظر اهمیت و ارزش بالای آنها قابل توجه بوده و برخی به سبب عدم تناسب و بی ربط بودن آن به عنوان یک هدیه دیپلماتیک خبرساز می شود.

هدیه های دیپلماتیک که سوژه خبرنگاران شدند.

در سال 2009 ، باراک اوباما رئیس جمهور پیشین آمریکا در طی دیدار با نخست وزیر انگلیس،گوردون براوون ، یک سی دی از مجموعه فیلم های مورد علاقه اش را به او هدیه داد. این هدیه بسیار عجیب بود زیرا در پاسخ به هدیه گرانقیمتی که از او دریافت کرده بود، سی دی  اهدا کرده بود. علاوه بر این با توجه به محدودیت های بریتانیا، سی دی در انگلستان توسط دستگاه ها قابل خواندن نبود و عملا یک هدیه بلا استفاده بود.

در سال 2002 ملکه الیزابت انگلیس هدایایی را که در طول حکومتش دریافت کرده بود را به نمایش گذاشت. در مجموع هدایا ، شی عجیبی توجه خبرنگاران را جلب کرد. این وسیله عجیب شبیه ملخ غول پیکری بود که برای خنک کردن نوشیدنی ساخته شده بود. این هدیه در سال 1972 توسط ژرژ پمپیدو نخست وزیر فرانسه به ملکه اهدا شده بود.

علی لاریجانی رئیس مجلس شورای اسلامی وقت از سیاسیون کشور بود که مقامات سیاسی مقابل خود را با هدیه‌های فرهنگی غافلگیر می‌کرد. او در دیدار با «برونس دسوزا» رئیس مجلس اعیان انگلیس و دیدار با رئیس مجلس ژاپن یک طاقه ترمه به آنها هدیه داد. همچنین در سفر دوره‌ای به عراق، سوریه و لبنان به همسر «جلال طالبانی» یک تابلوی نقاشی هدیه کرد.

محمود احمدی نژاد رئیس جمهور سابق کشورمان در جریان سفر یک روزه خود به دوحه نانوسکوپ ساخت محققان کشور را که پیش از این به روسای جمهور ونزوئلا و برزیل نیز اهدا کرده بود به امیر قطر اهدا کرد که مورد توجه شیخ حمد بن ثانی آل خلیفه امیر قطر قرار گرفت.

عمران زعبی وزیر اطلاع‌رسانی وقت سوریه هم در دیدار با علی‌اکبر ولایتی یک شمشیر به او هدیه کرد.  در دیدار وزیر دفاع وقت جمهوری آذربایجان با مرحوم سرلشکر فیروزآبادی رئیس وقت ستاد کل نیروهای مسلح ایران در تهران دو طرف به یکدیگر هدایایی دادند. در این دیدار سرلشکر فیروزآبادی یک تابلوفرش و وزیر دفاع جمهوری آذربایجان هم یک جفت استکان و قاشق چای خوری به وی هدیه داد!

«سرگئی لاوروف» وزیر امور خارجه روسیه نیز در یک دیدار به «جان کری» یک تی شرت به مناسبت هفتادمین سالگرد پایان جنگ دوم جهانی هدیه داد که روی آن به زبان روسی نوشته شده است : پیروزی. هدیه جالب دیگر لاوروف به کری دو سبد گوجه فرنگی محصول روسیه بود. وزیر امور خارجه روسیه هنگامی که هیئت آمریکایی برای مذاکره رسمی با او در داخل اتاق بود دو سبد گوجه را به همراه خود به داخل اتاق آورد و با این کار باعث خنده حاضران در جلسه شد. لاوروف این گوجه ها را به تلافی هدیه سیب زمینی جان کری به او در سفارت آمریکا در پاریس داد. کری در دیدار با لاوروف در ژانویه سال ۲۰۱۴ در سفارت آمریکا در پاریس دو عدد سیب زمینی آمریکایی در داخل یک کارتن به لاوروف هدیه داد. این دو سیب زمینی کاشت ایالت آیداهو مدت ها سوژه ها طنز و خنده رسانه ها شد.

استفاده از تصاویر چهره سیاستمداران یا نشانه هایی از فرهنگ آنها می تواند یک هدیه مناسب  دیپلماتیک برای اهدا کردن به مقامات کشورهای خارجی باشد.حکاکی چهره مقام کشور مقابل روی چوب یا چرم، یا اهدا کردن یک آباژور عظیم منقش به تصویر مقامات کشور میزبان می تواند آنها را به خوبی تحت تاثیر قرار داده و یک دیدار سیاسی خوب و مثبت را برای هر دو طرف به ارمغان بیاورد. پس باید سعی کرد که در انتخاب هدیه دیپلماتیک حتما دقت لازم انجام شود تا تاثیر مثبتی بر مقامات کشور مقابل بگذارد. امیدواریم در جهان صلح به یک واقعیت انکار ناشدنی تبدیل شده و هر موجودیت جنگ طلبی در هر کجا این کره خاکی توسط مردم طرد شود. به امید صلحی پایدار در سراسر جهان .