شب یلدا در نواحی مختلف ایران

کشور ما دارای تمدنی کهن با تاریخی پر فراز و نشیب است که در سراسر آن برای قرن ها، مردمانی از اقوام مختلف با صلح و آرامش کنار هم زندگی کرده اند. ایران عزیز ما کشوری است که هر گوشه از آن زیبایی های منحصر به فردی دارد. غذا، لباس، زبان و گویش، مناظر طبیعی، آثار تاریخی منحصر به فرد و شاخصه های فرهنگی که با وجود تشابهاتی که با هم دارد، در هر شهر و استانی به شکل خاص خود در آمده است. شب یلدا، این جشن باستانی ایران را در نوشتارهای گذشته بررسی کردیم و امروز به سراغ چگونگی برگزاری و رسومات شب یلدا در نواحی مختلف کشور می رویم. اگر شما هم می خواهید از آداب و رسوم مردم نواحی مختلف ایران مطلع شوید، در ادامه این نوشتار با ما همراه باشید.

آذربایجان

شب یلدا در زبان ترکی «چیلله گئجه سی» گفته می‌شود که به فارسی همان شب چله معنا می دهد. در آذربایجان شرقی و غربی، مانند بسیاری دیگر از نقاط کشور، دور هم جمع شدن خانواده ها یکی از بخش های اصلی جشن شب یلداست. در این منطقه از کشور علاوه بر هندوانه، انار و غذاهایی مانند کوفته، خشیل و آش نیز در شب یلدا تهیه می شود. خشیل یک غذای محلی مخصوص شب یلداست که به منطقه شمال غرب کشور اختصاص دارد. این غذا در واقع ترکیبی از بلغور گندم، شیر، عسل و کره است. آجیل های مختلف در کنار حلوای گردو، نقل آذربایجان، اریس، نوقا و پشمک از دیگر خوراکی های شب یلدا در آذربایجان هستند. در آذربایجان شب چله، خانواده داماد برای تازه عروس هدیه می برند و به آن « خنچه چله» می گویند. البته در بعضی از مناطق به این رسم، «چیلله پایی» نیز می گویند.

خراسان

در منطقه فرهنگی خراسان، شب یلدا را شب چله  می نامند. برخی از مراسمات این جشن مانند دید و بازدید از خویشاوندان و آشنایان، در خراسان نیز مانند سایر نقاط ایران وجود دارد. اما اگر بخواهیم از بخش هایی از شب چله که مخصوص خراسانی هاست، سخن به میان آوریم باید به شیرینی کف اشاره کنیم. این شیرینی در جشن شب یلدای خراسانی ها که به آن چله نشینی می گویند در کنار سایر خوراکی ها قرار می گیرد. البته پخت این شیرینی نیز خود  از مراسمات شب یلدا است که به آن کف زنی می گویند. کف مزه ای شبیه به گز دارد و در خراسان بسیار محبوب است.

فارس

یکی از بخش های اصلی جشن شب یلدا در سراسر ایران، تفال به دیوان حضرت حافظ است که این رسم از استان فارس رواج پیدا کرده و به بخش جدایی ناپذیری از فرهنگ ما تبدیل شده است. در این استان که مهد شعرا و ادبای پارسی است، علاوه بر انار و هندوانه و سایر آجیل های مرسوم در شب یلدا، خرما و رنگینک نیز در سفره این جشن قرار دارد. رنگینک نوعی شیرینی یا دسر خوشمزه است که با خرما، آرد و پودر دارچین تهیه می شود. غذای ویژه شب یلدا در استان فارس، کلم پلو می باشد.

قزوین

میوه های سرخ رنگ در سفره شب یلدای قزوینی ها جایگاه مخصوصی دارد. مردم این استان به این میوه ها شب چره می گویند و اعتقاد دارند، استفاده از آنها در شب یلدا باعث برکت دادن به خانواده در زمستان می شود. در گذشته قزوینی ها چنین نقل می کردند که اگر ننه سرما در شب یلدا گریه کند، باران می بارد، اگر گردنبند مروارید او پاره شود، در این شب خاص، تگرگ می بارد و اگر پنبه های رختخوابش را بیرون بریزد، برف خواهد بارید. غذای مخصوص جشن شب یلدا در قزوین، سبزی پلو و ماهی دودی است. یکی دیگر از رسوم این استان در این شب هدیه بردن برای نوعروسان است. قزوینی ها به این هدیه «خونچه چله» می گویند و در این رسم طبق هایی شامل جواهرات، پارچه، کله قند و میوه های مختلف را به عنوان هدیه به خانه نوعروس می برند.

گیلان

در گیلان هندوانه پای ثابت سفره شب یلداست. در کنار اجزای همیشگی این سفره در سراسر ایران، گیلکی ها آوکونوس را نیز سر این سفره آورده اند. در استان گیلان به ازگیل کونوس می گویند. آنها در فصل پاییز ازگیل‌های خام را درون خمره‌ای ریخته و آن را پر از آب می‌کنند. سپس کمی نمک به آن اضافه کرده درش را محکم می بندند و مدتی در فضای باز نگهداری می کنند. بعد از مدتی آوکونوس آماده است و می توان آن را با گلپر و نمک میل کرد. در استان گیلان نیز مانند قزوین در شب یلدا برای نوعروسان هدیه می برند. در این استان در کنار سایر هدایایی که در سراسر کشور مرسوم است، ماهی سفید بزرگ و تازه صید شده ای را نیز با سبزیجات مختلف تزئین می کنند و آن را هدیه می دهند. رسم جالب دیگری که در شب یلدا در گیلان مرسوم است، فال پوست هنداونه است. در این فال، پوست هندوانه را به چهار قسمت تقسیم می‌کنند. سپس نیت کرده و این چهار قسمت را پشت سر خود می‌اندازند. اگر دو قاچ پوست هندوانه، سفید و دو قاچ، سبز بود یعنی جواب فال حد وسط است. بیشتربودن تعداد طرف های سبز پوست نشان مثبت بودن و خوش یمنی و بیشتر بودن طرف سفید پوست نشانه منفی بودن و بد یمنی نیت است.

کهگیلویه و بویراحمد

در کهگیلویه و بویراحمد دورهمی های شب یلدا همراه با متیل است. متیل داستانها و افسانه های محلی است که سینه به سینه در این استان از نسلی به نسل دیگر منتقل شده و جزئی از فرهنگ این ناحیه است. در شب یلدا معمولا کهنسالترین عضو خانواده برای سایرین متیل می گوید. در کنار سایر خوراکی ها، در کهگیلویه و بویراحمد شیر برنج و دووا نیز بر سر سفره شب یلدا حضور دارند. دووا نوعی آش دوغ است که مختص این استان است. از غذاهای دیگری که برای جشن شب یلدا در کهگیلویه و بویراحمد تهیه می شود می توان به آش کارده، شله بادام و شله ماش اشاره کرد. «کاسه بهره» یکی دیگر از رسوم کهگیلویه در شب یلداست که در آن برای همسایه های فقیر غذا می برند.

کردستان

در استان کردستان به شب یلدا «شه‌و چله» (شب چله) می‌گویند. در این استان دلمه غذای اصلی شب یلداست. کردها برای شب یلدا دلمه برگ مو، کلم، بادمجان و فلفل می پزند. در کنار سایر خوراکی های شب یلدا، «کالَک تورش» پای ثابت سفره شب یلدای کردستانی هاست. برای تهیه کالک تورش، خربزه‌های مخصوص کوچک را چند روز قبل از یلدا در سرکه می‌اندازند تا با فرارسیدن یلدا آماده شود. افسانه سرایی توسط بزرگترها نیز در این استان هم رواج دارد و یکی از مراسمات اصلی شب یلداست.

یکی از رسوماتی است که در شب یلدا در همه مناطق ایران وجود دارد هدیه دادن است. انتخاب یک هدیه جالب و زیبا می تواند این احساس را به هدیه گیرنده منتقل کند که خوشحالی او برای شما دارای اهمیت زیادی است. بالبینگ های جالب با طراحی فوق العاده و کیف های چرمی که تصاویر دلخواه شما روی آن حک شده است می تواند یک هدیه بی نظیر برای عزیزان شما باشد. شما می توانید از همین سایت، این هدایا را برای عزیزانتان سفارش دهید.